UYARI SİSTEMLERİ CİVAR İLLERE BİRAZ DAHA FAZLA SÜRE KAZANDIRABİLİR Mİ?
Uzmanlar deprem uyarı sisteminin Marmara özelinde yaklaşık 3-4 saniye önce uyarı verebileceğinin altını çiziyor. Bu süre İstanbul’un kuzey ve güneyindeki şehirlerde daha fazla olabilir mi?
Sistemin binaları tahliyeye yetecek kadar süre kazandırmayacağını söyleyen Prof. Dr. Süleyman Pampal, “İstanbul’un Avrupa yakasının kıyı kesimlerinde beklenen deprem dalgası Rusya’ya da gidecek Yalova’ya da… Buralarda da hasara sebep olacak. Ancak süre farkı az da olsa olabilir. Kuzey’de kıyıya ulaşması 3 saniye ise diğer taraflara ulaşımı 5 saniye sürebilir” açıklamalarında bulundu.
Deprem uyarı sistemlerinin kazandırdığı 5-6 saniye gibi bir süre insanlara zaman kazandırma veya evlerinden çıkmalarını sağlama konusunda yeterli değil. Ülkemizdeki sistemlerin yararı ise elektriği devre dışı bırakıp gazı kesmek olabilir, yani depremin ikincil yaralanmaları büyük oranda önlenebilir. Çünkü depreme eşlik eden yangınlar ve kimyasal sızıntılar da başa bela oluyor. Mesela 99 depreminde rafineri yangını ve ciddi bir kimyasal madde sıkıntısı olmuştu. Aynı şekilde son depremde de İskenderun Limanı’nda yangın gördük. Endüstriyel tesislerde yangın çıkması gibi problemlerde devreyi kesmek çok önemli.
AKUT Kurucu Başkanı ve Acil Tıp Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Mustafa Ferudun Çelikmen
‘TSUNAMİYLE İLİŞKİLİ UYARILARI 7 DAKİKA ÖNCESİNDEN VEREBİLİYORUZ’
Deprem sonrası kıyılarımızda bir tsunami olma ihtimali de var. Peki bu konuda hazır mıyız?
“Tsunami açısından hazırız, o konuda bir sıkıntımız yok” diyen Doç. Dr. Doğan Kalafat, “Tsunami’de çok iyi erken uyarı sistemimiz var. Bir deprem sonrasında depremin kaynak noktasına olan mesafeye bağlı olarak ortalama 7 dakika içerisinde tsunami’yle ilişkili uyarı ve ikaz mesajları verebiliyoruz” dedi.
Prof. Dr. Süleyman Pampal ise tsunami depremden sonra oluştuğu için nereden kaynaklanabileceğinin de daha kolay tespit edilebildiğini söyleyerek, “Bu dalgaların yayılma hızı depremin yayılma hızı kadar fazla değil, hatta depreme göre çok yavaş. Burada depremde olduğu gibi saniyeleri konuşmayız, saatte 700 kilometre hızla gelir” ifadelerini kullandı.
Prof. Dr. Pampal tsunami ihtimalinin düşük olduğunu da şu sözlerle aktardı:
“Kuzey Anadolu Fayı, doğrultu atımlı bir fay olduğundan tsunami ihtimali de çok düşük. Ancak İstanbul’da pek çok çukur var. Bu çukurların etrafında birikmiş ve henüz taşlaşmamış olan yumuşak bölümler deprem sırasında derin yerlere doğru hareket eder ve dalga oluşturur. Ama bu dalgalar Japonya’da olduğu gibi 40 metre yükseklikte değil, maksimum 6 metre yüksekliğinde olur. İnsanlara zaten deprem sonrası kıyılardan uzaklaşmaları söylenmeli. Bu şekilde tsunami’den kurtulmak depremden kurtulmaktan çok daha kolay.”
Meksika’nın sismoloji otoritesi Centro de Instrumentación Registro Sísmico (CIRES), etkili bir deprem erken uyarı sistemi (EEW) geliştirdi. 5.0’ın üzerindeki büyüklükleri bildiren sistem, okullardaki, devlet dairelerindeki ve TV ile radyo istasyonlarındaki özel alıcıların, yaklaşan sarsıntı uyarısını alması ve yayması yoluyla işliyor. Bu uyarı sistemi, kullanılmaya başladığı ilk günlerde deprem bölgesindeki insanlara 10 saniyelik bir zaman tanırken, bugün geldiği noktada depremi 60 saniye önceden haber verebiliyor.
‘6.4 BÜYÜKLÜĞÜNDE BİR DEPREM 50 SANTİM TSUNAMİ GENLİKLERİ OLUŞTURABİLİR’
Doç. Dr. Kalafat, 21 Şubat’ta Hatay’da meydana gelen 6.4 ve 5.8’lik depremlerin ardından Tsunami uyarısı verildiğini de hatırlatarak, “Tsunami olabileceği bilgisi önce AFAD’a verildi… Çünkü 6.4 büyüklüğündeki bir deprem 20 santim ve 50 santim arasında tsunami genlikleri oluşturabilir. Bu doğrultuda su seviyesinde değişiklikler olabileceği ve bunun da tsunami’ye neden olabileceği düşünülerek bir uyarı mesajı verildi. Sonraki bir buçuk saatte su seviyesi istasyonlarında çok anormal bir değişiklik olmadığı için tsunami uyarısı geri alındı” ifadelerini kullandı.
