Türkiye’nin savaş döneminde dış ilişkilerde taraf seçmek zorunda kaldığına işaret eden Prof. Dr. Ali Çarkoğlu, son anda II. Dünya Savaşı’na dahil olduğumuzu anımsatıyor. “Sovyetler Birliği’ne karşı kendini korumaya alma amacıyla çok partili hayata geçilme düşüncesi oluştu” diyen Çarkoğlu, demokrasinin daha da işlerlik kazanması ve NATO üyeliği gibi durumların da birer baskı unsuru sayılabileceğini belirtiyor.
İLK DENEME 1924’TE
Bu konudaki ilk adım Cumhuriyet’in ilanından hemen sonra 1924’te atıldı. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası (yani İlerici Cumhuriyet Partisi), ilk muhalefet partisi olarak 17 Kasım 1924’te kuruldu. Ancak dönemin siyasi atmosferi muhalefet yapısına uygun değildi ve Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, 6 ay sonra kapatıldı. Kurucularından bazıları hapse atıldı, bazılarıysa Atatürk’e suikast davasında idam cezası aldı.
Sonraki girişim ise 1930’da yapıldı. Mustafa Kemal Atatürk, 1930’da dönemin Paris Büyükelçisi Fethi Bey’den (Okyar) Serbest Cumhuriyet Fırkası’nı kurmasını istedi. Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Hanım’ı dahi üye olmaya teşvik ettiği Serbest Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet rejimine karşı çıkanların da üye olduğu partiye dönüştü ve yaklaşık 100 gün sonra kapatıldı. Prof. Dr. Çarkoğlu, o dönemde de Türkiye’nin savaş yıllarına benzer sıkıntılı bir süreçten geçtiğine işaret ederek, “Özellikle Batı’ya yakın kırsal kesimlerde, Ege’de partiye yoğun bir ilgi oldu. İzmir mitingi sonrasında da 17 Kasım 1930’da kapatıldı” demekte.
CHP’DEKİ MUHALİFLER DEMOKRAT PARTİ’Yİ KURDU
Zaman içinde CHP’de muhalif isimler öne çıkmaya başladı. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü bu isimleri başka partide muhalefet yapmaya davet etti. Bahse konu siyasetçiler arasında Atatürk vefat ettiğinde Başbakanlık görevini icra eden Celal Bayar ile Refik Koraltan, Fuat Köprülü ve Adnan Menderes yer alıyordu. Bu dört isim, 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti’yi kurdu ve aynı yıl 21 Temmuz’da genel seçim yapıldı. 1946 seçimleri Türkiye Cumhuriyeti tarihin en tartışmalı seçimlerinden biri olarak tarihe geçti.
